Katoen is een zachte, eencellige vezel, die uit de opperhuid (epidermis) van de zaden van dekatoenplant (Gossypium) groeit. De vezels worden doorgaans tot dradengesponnen en als zodanig gebruikt om zacht, luchtdoorlatendtextiel van te maken. Zowel detextielvezel als het uiteindelijke textiel wordt aangeduid als katoen.

Struik van de katoen plant

De katoenplant is een stuikvormige met de naamGossypium hirsutum . 

Het is een 1–4 m hogestruik met zwak verhoutetwijgen. Alle vegetatieve delen van de plant zijn bedekt met zwarte olieklieren. Debladstelen hebben snel afvallendesteunblaadjes. 

De bloei van de katoenplant

Debloemen staan alleen in de oksels van het blad. De drie buitenkelkbladen hebben een hartvormige voet en lange, spitse tanden. Ze omgeven de bekervormige, bijna ongetandekelk. Debloemkroon is trechtervormig. De bloem heeft meestal 5 kroonbladen. De bloemen verkleuren in de bloei van geel naar rood. In het midden van de bloem bevinden zich meeldraden en stempels. 

De vrucht van de katoenplant

Devruchten zijn eivormig, toegespitst, 3 tot6 cm lang.  Dezaden zijn bedekt met een half miljoen katoenharen, dat gemakkelijk loslaat. Dit is het felbegeerde katoen wat geplukt wordt om garen van de spinnen.  De sterke katoenharen van cellulose zijn het transportmiddel van de zaden.

Haren zorgen ervoor dat de wind het zaad te pakken krijgt en dat het zich verspreidt. Maar zo ver komt het niet. Voor dat het zaad de kans krijgt om er vandoor te gaan, rukt een grote machine de bossen haar van de plant. Een plukmachine haalt met gemak 80.000 kilogram pluis per dag binnen. In arme landen plukken de kleine katoenboeren soms nog met de hand. Ervaren plukkers kunnen op een dag 200 kilogram katoen oogsten.

Het plukken van de katoenplant

Het plukken van de katoen, wat vroeger handmatig gebeurde, vindt tegenwoordig veelal machinaal plaats. Hiervoor is het nodig dat de plant eerst met eenontbladeringsmiddel wordt bewerkt om het plukken te vergemakkelijken of dat de plant is ontbladerd door ingetreden vorst.

Bij de teelt van biologisch katoen is het gebruik van chemicaliën niet toegestaan, en wordt er handmatig geplukt. In de tropen groeit de katoenplant het hele jaar door, wanneer hij niet wordt ontbladerd.